Determinisme?

Volgens het determinisme heeft alles wat er gebeurt een oorzaak. En omdat het verleden vastligt, is alles wat er op dit moment gebeurt een noodzakelijk gevolg van de oorzaken uit het verleden. Kortom: alles is van te voren bepaald. Bepalen echt onze genen, ons brein en de natuurwetten onze hele levensloop, zodat die al vastligt op het moment dat we geboren worden? Ik denk het niet. In dit artikel bespreek ik drie redenen.

1. Genen zeggen niet alles

De wetenschap van de genen bestaat pas enkele tientallen jaren, maar is nu al razend populair. Vanaf 1988 is het Human Genome Project bezig geweest het gehele menselijk genoom in kaart te brengen. Betekent dat dat met ‘de ontdekking van het agressief gen’ we al bij de geboorte van een baby weten of hij of zij zich tot een agressief persoon zal ontwikkelen?

Laat je niet misleiden door dit soort krantenkoppen. Het is voor wetenschappers heel lastig vast te stellen hoeveel gedrag te wijten is aan genen en hoeveel aan omgevingsfactoren. Als de ene eeneiige tweeling agressief is, betekent dat niet dat de tweelingbroer- of zus dat ook is. De meeste ziektes zijn bovendien ingewikkelde wisselwerkingen tussen tientallen genen, die niet eens tot expressie hoeven te komen.

2. Het brein is niet per se de oorzaak

Wij zijn ons brein van Dick Swaab was een enorme hype. We geloven graag dat we verklaringen voor al onze gevoelens, gedachten en gedrag in ons brein kunnen vinden. Door de fMRI-techniek kunnen we plaatjes zien van hoe hersenen eruit zien als iemand bijvoorbeeld angstig is, dan ‘licht’ de amygdala op.

Dit betekent echter helemaal niet per se dat de amygdala angst veroorzaakt. Het betekent enkel dat een angstervaring in dat deel van de hersenen gelokaliseerd kan worden, het verband zou dus ook andersom kunnen zijn: omdat we bang zijn wordt de amygdala actief. Hier kunnen wetenschappers nog niet zoveel over zeggen.

3. Kwantummechanica zet alles op de kop

Op het ‘menselijk niveau’ lijken de natuurwetten alles te dicteren. Denk maar eens aan de zwaartekracht, nooit valt een steen zomaar omhoog.

De wetenschap van de kwantummechanica laat echter zien dat op subatomair niveau de natuurwetten plotseling niet meer alles te zeggen hebben. Het gaat daar om kansen in plaats van om zekerheden. De kwantummechanica doet uitspraken zoals: er is 40% kans dat de deeltjes zich op deze manier zullen verspreiden, en 60% kans dat ze zich op deze manier zullen verspreiden, terwijl ze toch echt telkens precies hetzelfde experiment uitvoeren. Het blijkt zelfs dat deeltjes zich wat aantrekken van of de wetenschapper toekijkt of niet. Wil je meer weten over deze materie? Een toegankelijk filmpje is die over het Double Slit Experiment: Wave-Particle Duality.

Vrije wil als gevoel

Stel je voor dat je morgen wakker wordt door je wekkerradio en de nieuwslezer zou je vertellen dat wetenschappers er nu écht uit zijn: de vrije wil bestaat niet. Verandert dat dan iets aan jouw leven? Ik zou willen zeggen van niet, maar uit onderzoek blijkt dat mensen die in het determinisme geloven, zich ook daadwerkelijk minder vrij voelen en zich passiever opstellen. Een ironische selffulfilling prophecy?

Wat ik wil zeggen is het volgende: of de vrije wil nu bestaat of niet (de wetenschap is er in ieder geval nog niet over uit), in alle gevallen kun jij er voor kiezen om je vrij te voelen en je daarnaar te gedragen. Gewoon omdat dat het gelukkigste leven zal opleveren.

 [bol_product_links block_id=”bol_54a16c8de0a55_selected-products” products=”1001004010296261″ name=”Bestaat de vrije wil?” sub_id=”Een filosofische discussie over de vrije wil” link_color=”C04E57″ subtitle_color=”C04E57″ pricetype_color=”000000″ price_color=”C04E57″ deliverytime_color=”68A699″ background_color=”FFFFFF” border_color=”ACCEC7″ width=”250″ cols=”1″ show_bol_logo=”undefined” show_price=”1″ show_rating=”0″ show_deliverytime=”1″ link_target=”1″ image_size=”1″ admin_preview=”1″]
Meer weten over deze filosofische discussie? Dan is dit een boek wat ik je persoonlijk aanraad omdat het een mooi overzicht geeft van de discussie, toegankelijk is en toch ook diepgang heeft.